esperanto » afrikansa | 56 [kvindek ses] | Sentoj

56 [ses en vyftig] Gevoelens

emi	lus hê
Ni emas.	Ons het lus.
Ni ne emas.	Ons het nie lus nie.
timi	om bang te wees
Mi timas.	Ek is bang.
Mi ne timas.	Ek is nie bang nie.
havi tempon	om tyd te hê
Li havas tempon.	Hy het tyd.
Li ne havas tempon.	Hy het nie tyd nie.
enui	om verveeld te wees
Ŝi enuas.	Sy is verveeld.
Ŝi ne enuas.	Sy is nie verveeld nie.
malsati	om honger te wees
Ĉu vi malsatas?	Is julle honger?
Ĉu vi ne malsatas?	Is julle nie honger nie?
soifi	om dors te wees
Ĉu vi soifas?	Hulle is dors.
Ĉu vi ne soifas?	Hulle is nie dors nie.

La lingvo de niaj prapatroj

La modernaj lingvoj analizeblas de lingvistoj. Tiucele uziĝas diversaj metodoj. Sed kiel parolis la homoj antaŭ jarmiloj? Multe pli malfacilas prirespondi tiun demandon. Ĝi malgraŭe okupas sciencistojn delonge. Ili ŝatus esplori kiel oni antaŭe parolis. Ili tiucele provas rekonstrui malnovajn lingvajn formojn. Usonaj esploristoj freŝe faris ekscitan malkovron. Ili analizis pli ol 2000 lingvojn. Ili tiuokaze analizis precipe la sintakson de la lingvoj. La rezulto de ilia esploro estis tre interesa. Ĉirkaŭ la duono de la lingvoj havas la sintakson S-O-V. Tio signifas ke sekviĝas la principo Subjekto, Objekto, Verbo. Pli ol 700 lingvoj sekvas la modelon S-V-O. Kaj ĉirkaŭ 160 lingvoj funkcias laŭ la sistemo V-S-O. La modelon V-O-S uzas nur ĉirkaŭ 40 lingvoj. 120 lingvoj montras miksajn formojn. O-V-S kaj O-S-V aliflanke estas konsiderinde pli maloftaj sistemoj. La plimulto de la pristuditaj lingvoj uzas do la principon S-O-V. Al ili apartenas ekzemple la persa, la japana kaj la turka. Sed la plej multaj vivantaj lingvoj sekvas la modelon S-V-O. En la hindeŭropa lingva familio hodiaŭ dominas tiu sintakso. La esploristoj kredas ke oni antaŭe parolis per la modelo S-O-V. Sur tiu sistemo baziĝis ĉiuj lingvoj. Sed poste la lingvoj dise evoluis. Oni ankoraŭ ne scias kial tio okazis. Sed la sintaksa variiĝo devas havinti kialon. Ĉar en la evoluo, trudiĝas nur tio, kio havas avantaĝojn.