esperanto » litova | 56 [kvindek ses] | Sentoj

56 [penkiasdešimt šeši] Jausmai

emi	Norėti. / Turėti norą.
Ni emas.	(Mes) norime. / Turime norą.
Ni ne emas.	(Mes) neturime norą.
timi	Bijoti
Mi timas.	(Aš) bijau.
Mi ne timas.	(Aš) nebijau.
havi tempon	Turėti laiko
Li havas tempon.	Jis turi laiko.
Li ne havas tempon.	Jis neturi laiko.
enui	Nuobodžiauti
Ŝi enuas.	Ji nuobodžiauja.
Ŝi ne enuas.	Ji nenuobodžiauja.
malsati	Būti išalkus
Ĉu vi malsatas	Ar jūs išalkę (išalkusios) / alkani?
Ĉu vi ne malsatas	Ar jūs neišalkę / neišalkusios?
soifi	Būti ištroškus
Ĉu vi soifas	Jie ištroškę. / Jos ištroškusios.
Ĉu vi ne soifas	Jie neištroškę. / Jos neištroškusios.

La lingvo de niaj prapatroj

La modernaj lingvoj analizeblas de lingvistoj. Tiucele uziĝas diversaj metodoj. Sed kiel parolis la homoj antaŭ jarmiloj? Multe pli malfacilas prirespondi tiun demandon. Ĝi malgraŭe okupas sciencistojn delonge. Ili ŝatus esplori kiel oni antaŭe parolis. Ili tiucele provas rekonstrui malnovajn lingvajn formojn. Usonaj esploristoj freŝe faris ekscitan malkovron. Ili analizis pli ol 2000 lingvojn. Ili tiuokaze analizis precipe la sintakson de la lingvoj. La rezulto de ilia esploro estis tre interesa. Ĉirkaŭ la duono de la lingvoj havas la sintakson S-O-V. Tio signifas ke sekviĝas la principo Subjekto, Objekto, Verbo. Pli ol 700 lingvoj sekvas la modelon S-V-O. Kaj ĉirkaŭ 160 lingvoj funkcias laŭ la sistemo V-S-O. La modelon V-O-S uzas nur ĉirkaŭ 40 lingvoj. 120 lingvoj montras miksajn formojn. O-V-S kaj O-S-V aliflanke estas konsiderinde pli maloftaj sistemoj. La plimulto de la pristuditaj lingvoj uzas do la principon S-O-V. Al ili apartenas ekzemple la persa, la japana kaj la turka. Sed la plej multaj vivantaj lingvoj sekvas la modelon S-V-O. En la hindeŭropa lingva familio hodiaŭ dominas tiu sintakso. La esploristoj kredas ke oni antaŭe parolis per la modelo S-O-V. Sur tiu sistemo baziĝis ĉiuj lingvoj. Sed poste la lingvoj dise evoluis. Oni ankoraŭ ne scias kial tio okazis. Sed la sintaksa variiĝo devas havinti kialon. Ĉar en la evoluo, trudiĝas nur tio, kio havas avantaĝojn.